İstihkak davası ve miras ilişkisi nedir?

Miras bırakan, saklı paylı mirasçıları dışlayacak derecede yüksek bağışlamalar veya vasiyetler yapmış olabilir. Örneğin malının büyük bölümünü başka birine vasiyet etti. Bu durumda saklı pay sahibi tenkis davası açarak, aşılan kısımdan payına düşeni geri isteyebilir. Böylece saklı payın zedelenmesi önlenmiş olur.

Kanun, belirli yakınların mirastan asgari bir pay almalarını zorunlu tutar. Saklı pay sahibi mirasçılar altsoy (çocuklar, torunlar), anne-baba ve sağ kalan eştir. Miras bırakan vasiyetnameyle bile olsa bu kişilerin saklı payını tamamen ortadan kaldıramaz. Saklı pay oranları altsoy için yasal payın yarısı, anne-baba için yasal payın dörtte biri, eş için de kendi yasal payının tamamı veya duruma göre yarısı şeklinde düzenlenir. Böylece saklı pay ihlal edilirse tenkis davası açılabilir.

Miras bırakan, gelecekte malvarlığının nasıl paylaşılacağını vasiyetnameyle düzenleyebilir. El yazılı vasiyet, resmi vasiyet veya olağanüstü (sözlü) vasiyet seçenekleri vardır. El yazılı vasiyette metnin tamamı miras bırakanın el yazısıyla yazılmalı, tarih ve imza bulunmalıdır. Resmi vasiyette ise noter veya yetkili memur önünde, iki tanık huzurunda düzenleme yapılır. Sözlü vasiyet sadece ölüm tehlikesi gibi olağanüstü hâllerde mümkündür. Şekil şartlarına uyulmadığında vasiyet geçersiz sayılır.

Miras sözleşmesi, miras bırakanın bir başkasıyla yapacağı yazılı ve resmi nitelikte bir anlaşmadır. Noter veya kanunda belirtilen resmi memur önünde imzalanmalıdır. Bu sözleşmede miras bırakan, öldükten sonra malvarlığını nasıl bırakacağını kararlaştırabilir veya mirastan feragat gibi hükümler içerebilir. Saklı paylı mirasçılar için sözleşmenin sınırları geçerlidir. Yapılacak hatalı şekil veya zorlamalar sözleşmeyi geçersiz kılar.

Ölüm gerçekleşince tereke üzerinde geçici yönetim gerekiyor olabilir. Mirasçılar henüz paylaşım yapmamışsa ya da yurt dışında olabilirler. Bu durumda kim karar alır, nasıl yönetilir?

Olağanüstü bir durumda (örneğin savaş, ağır hastalık, deprem gibi) resmi veya el yazılı vasiyet yapma imkânı yoksa, miras bırakan iki tanığa sözlü vasiyet beyan edebilir. Sonra tanıklar bunu yazılı hale getirip imzalar. Durum düzelirse vasiyet yenilenmeli, aksi halde geçerliliği sınırlıdır.

Evlilik sona erdiğinde taraflar artık yasal mirasçı olmaktan çıkarlar. Boşanma kararı kesinleşmişse, ölenin eski eşi mirasa dahil olmaz. Ama boşanma davası devam ederken ölüm olursa, resmi evlilik hâlâ sürdüğü için sağ kalan eş, mirasçı olabilir.

Miras açıldığında, mirasçıların kimler olduğu ve pay oranları Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından veraset ilamıyla belirlenir. Noterler de belli durumlarda veraset ilamı düzenleyebilir. Bu belgeyle tapu, banka vb. işlemler yapılabilir.

Bir kişi, kendisine ölene dek bakılması karşılığında malını devrediyorsa, bu sözleşme neticede saklı pay ihlali veya denkleştirme sorunlarına yol açabilir mi? Yasal dayanak nedir?